Svar félags- og húsnæðismálaráðherra við fyrirspurnum búsetuland og greiðslur almannatrygginga til örorkulífeyrisþega

144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 1185  —  601. mál.

Svar

félags- og húsnæðismálaráðherra við fyrirspurn frá Guðbjarti Hannessyni 
um búsetuland og greiðslur almannatrygginga til örorkulífeyrisþega.

    1.     Hversu margir örorkulífeyrisþegar búsettir á Íslandi á árunum 2013 og 2014 fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis? Svar óskast sundurliðað eftir árum. 
    Í töflu 1 má sjá hve margir örorkulífeyrisþegar á Íslandi í maí og nóvember 2013 og 2014 fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis.

Tafla 1.    Örorkulífeyrisþegar sem fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis í maí og nóvember 2013 og 2014.

    2.     Hversu margir örorkulífeyrisþegar búsettir á Íslandi sem fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis voru búsettir í ríkjum a) utan, b) innan EES- svæðisins fyrir flutning til Íslands? 
    Í töflu 2 kemur fram hversu margir örorkulífeyrisþegar sem búsettir voru á Íslandi og fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis voru búsettir í ríkjum utan EES-svæðisins annars vegar og innan EES-svæðisins hins vegar fyrir flutning til Íslands. Miðað er við sömu dagsetningar og í 1. tölul. fyrirspurnarinnar.
    Í tilvikum ellefu einstaklinga var fyrra búsetuland ekki skráð í tölvukerfi Tryggingastofnunar ríkisins. Þá var í nokkrum tilfellum um að ræða búsetu einstaklinga í ríkjum bæði innan og utan EES-svæðisins. 

Tafla 2.    Örorkulífeyrisþegar sem búsettir voru á Íslandi og fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu í ríkjum annars vegar utan EES-svæðisins og hins vegar innan EES-svæðisins fyrir flutning til Íslands.

    3.     Hversu margir örorkulífeyrisþegar skv. 1. tölul. fá engar greiðslur frá almannatryggingum í fyrra búsetulandi? 
    Tafla 3 sýnir hversu margir örorkulífeyrisþegar skv. 1. tölul. fá engar greiðslur frá almannatryggingum í fyrra búsetulandi. 
    Upplýsingar fyrir árið 2014 miðast við tekjuáætlun þess árs, en upplýsingar fyrir árið 2013 miðast í flestum tilfellum við skattframtöl.

Tafla 3.    Örorkulífeyrisþegar sem fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis og engar greiðslur frá almannatryggingum í fyrra búsetulandi í maí og nóvember 2013 og 2014.

    4.     Hversu stórt hlutfall örorkulífeyrisþega skv. 1. tölul. fær ekki greiðslur frá almannatryggingum í fyrra búsetulandi þrátt fyrir að milliríkjasamningur sé í gildi milli Íslands og fyrra búsetulands? 
    Í töflu 4 sést hver heildarfjöldi örorkulífeyrisþega er frá ríkjum sem gerðir hafa verið milliríkjasamningar við, hversu margir þeirra fá ekki greiðslur frá fyrra búsetulandi og hlutfall þeirra af heildarfjöldanum. Miðað er við maí og nóvember á árunum 2013 og 2014. 
    Það skal tekið fram að örorkulífeyrir greiðist á grundvelli milliríkjasamninga hafi viðkomandi áunnið sér rétt til lögbundinna greiðslna á grundvelli iðgjaldagreiðslu, vinnu eða búsetu og fullnægi skilyrðum samkvæmt löggjöf þess ríkis fyrir greiðslunum. Þar sem löggjöf ríkja getur verið mismunandi hvað þetta varðar getur sú staða komið upp að örorka og réttur til lífeyris sé viðurkenndur í einu ríki en ekki öðru. Það getur leitt til þess að þótt viðkomandi hafi verið búsettur í öðru samningsríki fyrir flutning til Íslands þá hafi hann ekki verið tryggður í því landi. Mörg ríki í Evrópu byggja t.d. á iðgjaldakerfi þar sem einstaklingar öðlast réttindi á grundvelli greiðslu iðgjalda en ekki búsetu. Hafi ekki verið um greiðslu slíkra iðgjalda að ræða hefur viðkomandi ekki áunnið sér nein réttindi í því landi sem flutt var frá. Einnig kann að vera að ekki sé til staðar tryggingakerfi í brottflutningsríkinu eða að viðkomandi einstaklingur hafi ekki áunnið sér rétt til greiðslna samkvæmt ákvæðum í milliríkjasamningum. 
    Loks ber þess að geta að reglur um örorkumat eru mismunandi á milli landa og hverju landi er í sjálfsvald sett hvernig slíku mati er háttað. Þannig getur komið upp sú staða að einstaklingur sem hefur fengið örorkumat hér á landi á grundvelli 18. gr. laga um almannatryggingar uppfylli ekki skilyrði fyrir slíku mati í því landi sem hann bjó í fyrir flutninginn. Það mundi leiða til þess að örorkubætur greiddust aðeins frá Íslandi en ekki frá fyrra búsetulandi.

Tafla 4.    Örorkulífeyrisþegar sem fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum vegna búsetu erlendis í ríkjum sem gerðir hafa verið milliríkjasamningar við, fjöldi þeirra sem fékk ekki greiðslur (þ.e. erlendan grunnlífeyri) frá fyrra búsetulandi og hlutfall þeirra af heildarfjöldanum í maí og nóvember 2013 og 2014.

    5.     Hversu margir örorkulífeyrisþegar skv. 1. tölul. féllu í eftirtalda tekjuflokka á árunum 2013 og 2014 (skattskyldar tekjur í maí og nóvember) sem miðast við allar skattskyldar tekjur: 
            –     0–79.999 kr., 
            –     80.000–99.999 kr., 
            –     100.000–129.999 kr., 
            –     130.000–149.999 kr., 
            –     150.000–169.999 kr., 
            –     170.000–189.999 kr., 
            –     190.000–209.999 kr., 
            –     210.000–229.999 kr., 
            –     230.000 kr. eða hærri? 
    Í töflu 5 koma fram upplýsingar um hve margir örorkulífeyrisþegar féllu í umrædda tekjuflokka. Miðað er við skattskyldar tekjur utan bóta almannatrygginga í maí og nóvember 2013 og 2014.

Tafla 5.    Örorkulífeyrisþegar sem fengu skertar greiðslur frá almannatryggingum í maí og nóvember 2013 og 2014 vegna búsetu erlendis og eru í framangreindum tekjuflokkum.